قطر قرار است بیش از 220 میلیارد دلار برای جام جهانی 2022 هزینه کند. این کشور با میزبانی معتبرترین تورنمنت فوتبال جهان، انتظار رشد اقتصادی 20 میلیارد دلاری را دارد.
ساعت 3:25 بامداد در هتل الوادی دوحه با شنیدن صدای ساخت و ساز از روی تخت بلند شدم. جرثقیلها، مراکز حمل و نقل و استادیومها از تمامی جهات نگاهم را به خود مشغول کردند. پر واضح است که جام جهانی 2022 در حال نزدیک شدن است. به قطر خوش آمدید.
صرف هزینه در راستای اعمال نفوذ و قدرت
در سال 2010 فیفا اعلام کرد که بزرگترین نمایش فوتبال جهان برای اولین بار خاک خاورمیانه را تماشاییتر خواهد کرد. از آن زمان، بحث و جدل‌های بسیار بر سر جام جهانی 2022 شکل گرفته است. از اتهامات مربوط به رشوه خواری و نقض حقوق بشر گرفته تا نگرانی در رابطه با بودجه، روند برگزاری این مسابقات باعث شده است که بسیاری افراد از فیفا به دلیل رفتارهای مشکل ساز انتقاد کنند.
قطر پیشنهاد خود به فیفا را “قماری جسورانه” برای هدایت کردن فوتبال جهان به این کشور در خلیج فارس توصیف کرده است. با این حال، این قمار توسط یک بسته زیرساختی به ارزش 200 میلیارد دلار انجام شد؛ وجهی که در آن زمان برای اهداف مربوط به منافع ملی و سیاست خارجی مبلغی حیاتی تلقی میشد.
کمی پیش از آن و در سال 2008، قطر پروژه چشم انداز ملی خود را اعلام کرد. هدف، تبدیل شدن این کشور به یک جامعه پیشرفته است که بتواند توسعه خود را حفظ کرده و استانداردهای بالای زندگی را برای مردمش فراهم کند. یکی از پایه‌های اصلی این روند آینده نگرانه، ورزش خواهد بود.
در همان زمان بود که این کشور پیشنهاد موفقیت آمیز خود را برای میزبانی جام ملتهای آسیا 2011 و بازی‌های عربی ارائه کرد. قطر حضور خود در فوتبال اروپا را نیز محسوس کرد. هواپیمایی قطر در سال 2010 مبلغ 163 میلیون دلار را برای حمایت از نیازهای باشگاه بارسلونا پرداخت کرد. در عین حال سرمایه گذاری مستقیم سازمان مسافرتی قطر در پاری سن ژرمن مبلغی بالغ بر 1.08 میلیارد دلار بوده است.
با تمامی اینها، به سرعت و پس از این که حواشی پیرامون پیشنهاد قطر برای میزبانی در جام جهانی فروکش کرد، اتهامات مربوط به اختلافات مالی مطرح شدند.
- · 2011: جک وارنر، معاون سابق فیفا، ایمیل‌هایی را منتشر کرد که در آنها ادعا شده بود قطر (به‌ویژه محمد بن همام، رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا) حق برنده شدن در مناقصه را «خریداری» کرده است.
- · 2014: به گزارش ساندی تایمز محمد بن همام مبلغی بالغ بر 5 میلیون دلار به مقامات فوتبال در ازای حمایت آنها از پیشنهاد قطر، پرداخت کرده است.
- · 2019: به گزارش ساندی تایمز فیفا برای تایید پیشنهاد، مبلغ 880 میلیون دلار را در دو قسط از الجزیره دریافت کرده است.
- · 2020: وزارت دادگستری ایالات متحده به طور رسمی سه مقام آمریکای جنوبی را به دریافت رشوه برای رای دادن به قطر متهم کرد.
مقامات قطری از زمان برنده شدن در مناقصه هرگونه تخلفی را رد کردهاند.
در سال 2014، فیفا که در آن زمان توسط سپ بلاتر اداره می شد، قطر را از ادعاهای مربوط به تخلفات مبرا دانست. با این حال در سال 2015، بلاتر در بحبوحه تحقیقات رسمی توسط مقامات سوئیسی در مورد نامزدهای جام جهانی 2018 و 2022، از سمت خود استعفا داد.
توسعه
وقتی کشوری در مناقصه برای میزبانی یک رویداد ورزشی بزرگ مانند المپیک یا جام جهانی برنده میشود، هزینه همواره یکی از دغدغه‌های اصلی خواهد بود. این دغدغه چه در شرایطی که زیرساختهای موجود به میزان قابل توجهی وجود داشته باشند، چه در زمانی که نیاز قابل توجهی به ساخت و ساز باشد، احساس میشود.
هزینه جام جهانی از زمان میزبانی ایالات متحده در سال 1994 تا به الان بدین صورت بوده است:
- ایالات متحده 1994: 500 میلیون دلار
- فرانسه 1998: 2.3 میلیارد دلار
- ژاپن 2002: 7 میلیارد دلار
- آلمان 2006: 4.3 میلیارد دلار
- آفریقای جنوبی 2010: 3.6 میلیارد دلار
- برزیل 2014: 15 میلیارد دلار
- روسیه 2018: 11.6 میلیارد دلار
- قطر 2022: 220 میلیارد دلار
هزینه‌های مربوط به ساخت استادیومهای جدید در قطر 6.5 تا 10 میلیارد دلار گزارش شده است. این مبلغ افزایش قابل توجهی نسبت به رقم پیشنهادی 4 میلیارد دلار اولیه داشته است.
با این حال هنوز هم مبلغی در حدود 210 میلیارد دلار باقی خواهد ماند. بسیاری از هزینه‌های زیرساختی که به جام جهانی نسبت داده میشوند، بخشی از روند برنامه قطر 2030 است: ایجاد یک کانون نوآوری متشکل از هتل‌ها، حمل‌ونقل زیرزمینی پیشرفته، استادیومها و فرودگاه‌ها. در واقع، برگزاری جام جهانی سرمایه گذاری بلند مدتی در راستای کمک به این پروژهها خواهد بود.
بسیاری از شهروندان با استعداد قطر در صنعت، ورزش و فناوری به ایالات متحده و شهرهای بزرگتر اروپایی مانند لندن مهاجرت میکنند. قطر فعالانه در تلاش است تا با ایجاد امکاناتی در سطح جهانی در داخل کشور، با این روند مبارزه کند. جام جهانی وسیلهای برای ارتقای این کشور است.
نگرانی‌ها در رابطه با حقوق کارگران
سال‌هاست که قطر به نقض حقوق بشر پیرامون تلاش‌هایش برای ایجاد زیرساختهای لازم برای میزبانی جام جهانی متهم شده است. بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر عفو بین الملل، 1.7 میلیون کارگر مهاجر در این کشور وجود دارند؛ کارگرانی که بیش از 90 درصد نیروی کار جمعیت 2.9 میلیون نفری قطر را تشکیل میدهند.
از ابتدای شروع به ساخت و ساز، درخواستهایی برای بهبود شرایط کارگران داخلی و خارجی وجود داشته است. در اوایل سال 2013، عفو بین‌الملل خواستار تحقیق و بررسی بیشتر شد.
سیستم کافالا، کارگران مهاجر را به کارفرما یا حامی خاص متصل می‌کند. این موسسه در ادامه آنها را تحت نظر داشته و مسئولیت تمدید ویزا و وضعیت قانونی آنها را بر عهده دارد. این سیستم که در معرض سوء استفاده سیستماتیک قرار گرفته است، شرایط کاری غیرقابل تحملی را برای بیش از 1 میلیون کارگر مهاجر ایجاد کرده است.
از سال 2017، دولت قوانین جدیدی را به نفع کارگران مهاجر به تصویب رساند. دولت قطر قوانینی را در راستای تشکیل کمیته‌های حل اختلاف کارگری، صندوق حمایتی و بیمه کارگران تصویب کرده است.
قطر در سال 2018، به کسب جواز “اجازه خروج” برای اکثر کارگران پایان داد. به این معنی که افرادی که از قوانین جدید بهره مند میشوند در حال حاضر خواهند توانست بدون اجازه کارفرما کشور را ترک کنند. در سال 2020 هم گزارش داده شد که دولت قطر با وجود همه‌گیری و قرنطینه، دستمزد کارگران را به طور کامل پرداخت خواهد کرد.
با این حال، دولت این کشور به اقدامات استثمارگرانه خود علیه کارگران اعتراف کرده است. به گزارش ESPN سه شرکت در زمینه‌های مختلفی رفتاری خلاف قواعد را نشان دادهاند.
تحقیقات عفو بین‌الملل نشان می‌دهدکه سوء استفاده‌ها در بخش امنیت خصوصی، که در طول جام جهانی به طور فزاینده‌ای مورد تقاضا خواهد بود، همچنان رواج دارد. این گزارش حاکی از آن است که نگهبانان امنیتی که توسط عفو بین‌الملل مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند می‌دانستند کارفرمایانشان قانون را زیر پا می‌گذارند؛ با این حال برای به چالش کشیدن آنها احساس ناتوانی میکرده‌اند.
چشم اندازی به آینده
در حال حاضر تنها هفت ماه با جام جهانیای که احتمالاً یکی از بحث برانگیزترین جام‌های جهانی در تاریخ خواهد بود فاصله داریم. با وجود تمام نگرانی‌های مختلف ذکر شده در بالا، دوحه کانون گفتمان ورزشی، اجتماعی و سیاسی خواهد شد.
قطر به احتمال زیاد همیشه تمایل به ایجاد چشم انداز ملی خود داشته است، چه با وجود جام جهانی چه بدون آن. با این حال، محبوبترین رویداد ورزشی جهان بدون شک کاتالیزوری برای تسریع این روند است. من به وضوح در سفر خود با نحوه صرف هزینه‌ها در این کشور مواجه شدم.
موزه ملی قطر نمایشی کاملاً همه جانبه از چگونگی تبدیل این کشور از یک مرکز غواصی مروارید به یکی از ثروتمندترین تامین کنندگان گاز طبیعی در جهان ارائه داده است. در ادامه نیز روند رشد مراکز مختلف فرهنگی و نوآوری در دهه گذشته آمده است.
مرکز نوآوری M7 یک ساختمان پنج طبقه آینده‌نگرانه است. این مرکز تمامی گزینهها، از اتاق‌های نمایشگاه گرفته تا کارگاه‌های آموزشی را در خود جای داده است. این در حالیست که استودیو طراحی لیوان (Liwan) دسترسی عموم را برای هر فردی که جاه‌طلبی خلاقانهای را در مسیر شروع یک پروژه در سر دارد، فراهم می‌کند. در ادامه با موزه ورزش و المپیک 3-2-1 قطر رو به رو میشویم. این موزه در سه طبقه ادای احترامی به مسابقات رقابتی و شور و حال المپیکی، و همچنین نمایشی از این موضوع است که ورزش چگونه به شکل گیری قطر کمک کرده است.
من همچنین استادیوم 974 را دیدم؛ یک پروژه پایدار که به طور کامل از کانتینرهای حمل و نقل ساخته شده است. این استادیوم میزبان مسابقات در طول جام جهانی خواهد بود. وقتی همه چیز انجام شود، استادیوم میتواند تخریب شده و متعاقباً به کشوری فروخته شود که به دنبال زیرساختهای آماده برای برگزاری مسابقات است.
من شک ندارم که جام جهانی 2022 یک نمایش باورنکردنی خواهد بود. قطر موفق خواهد شد که به یک مرکز ورزشی جهانی تبدیل شود. با این حال، این که این کشور برای میزبانی چنین رویداد معتبری تا کجا باید پیش میرود و آیا میتوان به خاطر یک مسابقه فوتبال، بیعدالتی صورت گرفته را فراموش کرد یا بخشید، یک بحث اختلاف برانگیز باقی خواهد ماند.
